เลียบตลิ่ง เกษตรริมคลอง
ภูษนิศา พัดประดิษฐ
ขับรถออกจากซูโจวประมาณ 1 ชั่วโมงเศษเข้าสู่เขตพื้นที่เซี่ยงไฮ้ ระหว่างสองเมืองคือพื้นเกษตรกรรมขนาดใหญ่ที่ยังคงอาศัยคู คลอง และลำน้ำในการดำเนินชีวิต มองจากแผนที่พื้นที่เชื่อมต่อนี้เต็มไปด้วยสายน้ำที่แทรกอยู่ราวกับผืนดินคือหมู่เกาะบนทะเลน้ำจืด ตลอดเส้นทางสองฟากถนนยังคงเขียวชอุ่ม หลายสะพานที่ข้ามจะเห็นบรรยากาศของทะเลสาบ คลอง และชีวิตของชุมชน เป็นภาพของการอยู่ร่วมกันแหล่งน้ำอีกรูปแบบที่ต่างไปจากในเมืองโดยสิ้นเชิง
ที่อำเภอชิงผู ณ แหล่งสาธิตและมาตรฐานการปลูกข้าว พื้นที่พักอาศัยของคนในชุมชนเรียงรายตามแนวคลองก่อนจะเข้าสู่ส่วนเกษตรกรรม แม้จะคล้ายกับเขตเมืองเก่าแต่ที่แห่งนี้กลับไม่ได้เหมือนเสียทีเดียว ริมตลิ่งยังคงเป็นคันดิน มีบันไดขนาดไม่ใหญ่นักทอดลงสู่ผิวน้ำ บ้านหลายหลังแม้จะหันหลังให้กับคลอง แต่ก็ยังคงมีชานระเบียงหลังบ้านเปิดออกสู่พื้นที่ริมคลองอยู่บ้าง เมื่อเดินผ่านชุมชนเข้าไปทิวทัศน์ที่เห็นจะเป็นที่กว้าง พื้นที่ส่วนใหญ่ถูกใช้เป็นนาข้าว และบางส่วนเพื่อพืชสวนครัว ลำคลองบริเวณนี้เมื่อเทียบกับที่นาแล้วไม่ได้มีระดับความลึกต่างกันมากนัก ระดับที่ไม่ต่างมากทำให้บางส่วนไม่มีบันไดเป็นเพียงพื้นที่ลาดลงสู่คลองเท่านั้น
เพื่อการเพาะปลูกในช่วงปลายฤดูใบไม้ผลิ – ต้นฤดูร้อน กล้าข้าวจะถูกเตรียมเอาไว้ล่วงหน้าในช่วงเดือนพฤษภาคม อาจใช้เวลาอย่างน้อย 20 วันหลังลงเมล็ดเพื่อที่จะได้กล้าที่แข็งแรง และโตเพียงพอที่จะขนย้ายลงสู่แปลงนาต่อไป การลงกล้าจะใช้เครื่องปลูกเป็นเครื่องทุ่นแรง โดย 1 เครื่องสามารถลงกล้าในพื้นที่ได้มากถึง 34,000 ตร.ม./วัน หลังลงกล้าเรียบร้อยช่วงเวลาจะพอเหมาะกับการเข้าสู่เดือนมิถุนายน ถือเป็นเดือนที่มีปริมาณหยาดน้ำฟ้าสูงสุดในพื้นที่ซูโจวและบริเวณใกล้เคียง นอกจากการทำนา พื้นที่ส่วนอื่นที่สภาพดินไม่เหมาะสมต่อการปลูกข้าวจะปลูกพืชผักล้มลุกหรืออายุสั้น เช่น ข้าวโพด มะเขือ ผักใบเถาซึ่งเป็นพืชในครัวเรือนสำหรับประกอบอาหาร
ในขณะเดียวกันวิธีการใช้พื้นที่ริมคลองเพื่อการเกษตรก็ต่างไปในแต่ละชุมชน ในพื้นที่ที่คลองกลายเป็นส่วนหนึ่งของกิจกรรมการท่องเที่ยว กิจกรรมการพายเรือ และซับบอร์ดล่องไปตามลำคลองทั้งสองฝั่งที่ขนาบด้วยธรรมชาติ และสวนเกษตรของชุมชน อาจทำให้ผู้เยี่ยมเยือนพบเห็นวิถีชีวิตที่ชาวบ้านที่กำลังดูแลสวน ตักน้ำจากคลอง และขับเรือสวนทางไประหว่างทางของการเที่ยวชม หนึ่งข้อแตกต่างที่เห็นได้ชัดจากศูนย์สาธิตคือลักษณะของคลองที่อยู่ลึกจากผิวดินมากกว่า ทำให้พื้นที่สวนมีลักษณะเป็นเกาะสูงขึ้นมาจากระดับน้ำ ไม่มีคันดินให้น้ำขัง พืชที่ถูกปลูกติดคลองบริเวณนี้ส่วนใหญ่จึงเป็นพืชล้มลุก และไม้ยืนต้น สำหรับพื้นที่เกษตรกรรมสายน้ำจึงยังเป็นสิ่งที่จำเป็นต่อการดำเนินชีวิต ให้ประโยชน์ผลผลิตแก่ชุมชนที่ยึดถือเกษตรกรรมเป็นอาชีพหลัก และส่งผลต่อเนื่องไปถึงการเป็นแหล่งผลิตอาหารให้แก่เมือง
ส่วนหนึ่งของโครงการ Living Water ครั้งที่ 2 Architectural Interventions of the Canals City in Suzhou จัดขึ้นระหว่างวันที่ 26 พฤษภาคม 2568 ถึง 3 มิถุนายน 2568 ณ เมืองซูโจว สาธารณรัฐประชาชนจีน ความร่วมมือระหว่างคณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ และ Xi’an Jiaotong-Liverpool University (XJTLU) ได้รับทุนจาก คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ และ KUSCI สำหรับนักศึกษาที่เข้าร่วมโครงการ
