ประเพณีแข่งเรือมังกร วิถีชีวิตกับสายน้ำ

ประเพณีแข่งเรือมังกร วิถีชีวิตกับสายน้ำ

นภนลิน ทินนาม

จากคำกล่าวที่ว่า “上有天堂，下有苏杭：เบื้องบนมีสวรรค์ เบื้องล่างมีซูโจวและหางโจว” แสดงให้เห็นถึงความสวยงามของซูโจว เมืองหนึ่งในมณฑลเจียงซู ประเทศจีน ความงดงามดั่งสวรรค์บนดินของสวนจีน คลองโบราณ และพื้นน้ำอันมีสัดส่วนถึง 42% ของพื้นที่ทั้งหมด วิถีชีวิตของคนในพื้นที่ รวมไปถึงวัฒนธรรมและประเพณีต่างๆจึงมีความผูกพันกับสายน้ำมายาวนาน รวมไปถึงเทศกาลตวนอู่ หรือที่คนไทยรู้จักกันในชื่อของ เทศกาลไหว้บ๊ะจ๋าง เทศกาลที่สะท้อนภาพความสัมพันธ์ระหว่างวิถีชีวิต ความเชื่อ วัฒนธรรม กับสายน้ำในเมืองที่เต็มไปด้วยประวัติศาสตร์กว่า 2,500 ปี

เทศกาลตวนอู่

เทศกาลตวนอู่ เป็นหนึ่งในวันหยุดและเทศกาลสำคัญของประเทศจีน จัดขึ้นทุกวันที่ 5 เดือน 5 ตามปฏิทินจันทรคติ เพื่อรำลึกและแสดงความเคารพถึงนักกวีชีหยวน (屈原)  ในปัจจุบันเทศกาลตวนอู่ได้รับการขึ้นทะเบียนอยู่ในบัญชีรายชื่อมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของมนุษย์ขององค์การ UNESCO กิจกรรมในเทศกาลตวนอู่จะแตกต่างกันไปตามพื้นที่ โดยมีกิจกรรมหลักคือการกินบ๊ะจ่างรวมไปถึงการแข่งขันเรือมังกรซึ่งได้กลายเป็นการแข่งขันระดับนานาชาติ ดึงดูดนักพายเรือชาวต่างชาติและนักท่องเที่ยวให้เข้ามาเยี่ยมชม

เรือมังกร

เรือมังกรไม่ใช่เพียงแค่พาหนะในการแข่งขัน แต่ยังเป็นสิ่งที่แสดงถึงพัฒนาการของเรือเพื่อใช้ในการแข่งขัน การสร้างเรือมังกรแสดงถึงความร่วมมือกันของคนทุกฝ่าย ตั้งแต่การสร้างเรือให้มีประสิทธิภาพสูงสุด ศิลปะการวาดลวดลายลงบนเรือ ไปจนถึงความพร้อมเพรียงในการฝึกซ้อมระหว่างฝีพาย คนตีกลอง คนบังคับทิศทาง และยังรวมไปถึงการให้กำลังใจจากคนในพื้นที่

สามารถแบ่งส่วนของเรือตามหน้าที่ของลูกเรือเป็น 3 ส่วน คือ

1. ส่วนหัวเรือ: มีลักษณะเป็นหัวมังกร เป็นตำแหน่งของผู้ตีกลองให้จังหวะในการพาย
2. ส่วนกลางเรือ: มีการวาดลายเกล็ดมังกรด้านข้างเรือ เป็นตำแหน่งของผู้พายแบ่งออกเป็น 2 ฝั่งเท่ากัน แต่ละฝั่งรับผิดชอบในการพายเพียงฝั่งเดียว
3. ส่วนท้ายเรือ: มีลักษณะเป็นหางมังกร มีผู้ควบคุมทิศทาง ยืนใช้ไม้พายเพื่อควบคุมทิศทางของเรือ

การแข่งเรือมังกรในซูโจว

ซูโจว เป็นเมืองหนึ่งในมณฑลเจียงซู ประเทศจีน ถูกขนานนามว่าเมืองแห่งสายน้ำ โดยมีพื้นที่ 42% เป็นพื้นน้ำ มีทั้งทะเลสาบน้ำจืดและทะเสลาบจากการขุดกระจายอยู่ทั่วเมือง มีพื้นที่ติดกับไท่หู ทะเลสาบน้ำจืดที่มีขนาดใหญ่เป็นอันดับ 3 ของประเทศจีน รวมไปถึงการมีคลองเชื่อมต่อพื้นที่ต่างๆตั้งแต่สมัยโบราณ วิถีชีวิตของคนที่นี้จึงมีความผูกพันกับสายน้ำมาโดยตลอด ถึงแม้ว่าในปัจจุบันคลองและพื้นน้ำในซูโจวจะถูกใช้เพื่อการท่องเที่ยวเป็นส่วนใหญ่ แต่ในเทศกาลสำคัญอย่างเทศกาลตวนอู่ก็ยังมีการรักษาวัฒนธรรมการแข่งเรือมังกรเอาไว้

ในปีนี้ การแข่งขันได้จัดขึ้นที่ Jinli lake (金鸡湖) ในชื่อ “金鸡湖端午龙舟赛” การแข่งขันแบ่งออกเป็นหลายประเภท มีคนทุกช่วงอายุเข้าร่วมการแข่งขัน รวมไปถึงทีมจากต่างประเทศแสดงให้เห็นถึงความสนใจของคนในพื้นที่ รวมไปถึงชาวต่างชาติต่อประเพณีอันเกี่ยวเนื่องมาจากวิถีวิตกับสายน้ำนี้

ในพื้นที่มีคนให้ความสนใจมารวมชมการแข่งขันและให้กำลังใจนักกีฬาอย่างอุ่นหนาฝาคั่ง เมื่อเริ่มการแข่งขัน ผู้ชมก็เริ่มตะโกนให้กำลังใจอย่างไม่ขาดสาย องค์ประกอบทุกอย่างทำให้บรรยากาศเต็มไปด้วยความสนุกสนาน เกิดมวลแห่งความสุขขึ้นและยังทำให้การแข่งขันเรือมังกรเป็นความทรงจำดีๆกับทุกคนที่เข้าร่วม นอกจากนี้การปรับตัวในด้านต่างๆ ทำให้ประเพณีโบราณมีความน่าสนใจ ดึงดูดความสนใจของคนสมัยใหม่และคนต่างชาติ เป็นการรักษาประเพณีที่สะท้อนถึงความสัมพันธ์กับสายน้ำนี้อยู่เป็นมรดกสู่คนในยุคต่อไป

---

ส่วนหนึ่งของโครงการ Living Water ครั้งที่ 2 Architectural Interventions of the Canals City in Suzhou จัดขึ้นระหว่างวันที่ 26 พฤษภาคม 2568 ถึง 3 มิถุนายน 2568 ณ เมืองซูโจว สาธารณรัฐประชาชนจีน ความร่วมมือระหว่างคณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ และ Xi’an Jiaotong-Liverpool University (XJTLU) ได้รับทุนจาก คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ และ KUSCI สำหรับนักศึกษาที่เข้าร่วมโครงการ